การจัดทำแผนยุทธศาสตร์ (ตอนที่ 1)

แผนยุทธศาสตร์ (Strategic Plan)

เป็นที่นิยมใช้กันในการทหาร การศึกสงครามและในด้านการเมือง ระหว่างประเทศ ปัจจุบันนี้การวางแผนแบบแผนยุทธศาสตร์ได้แพร่หลายเข้ามาในวงการเอกชน วงงานต่าง ๆ และรวมถึงวงงานของราชการมากขึ้น

ก่อนที่จะกล่าวถึงกระบวนการจัดทําแผนยุทธศาสตร์ ในบทความนี้ขอกล่าวถึงคําศัพท์ ความหมายและคําจํากัด ความที่เกี่ยวข้องเพื่อให้เข้าใจในรายละเอียดมากขึ้น

ยุทธศาสตร์ (Strategic) หมายถึง แนวทางในการบรรลุจุดหมายของหน่วยงาน ดังนั้น จุดหมายจึง เป็นสิ่งที่สําคัญยิ่งในการจัดทํายุทธศาสตร์ โดยผู้จัดทําจําเป็นต้องกําหนดจุดหมายของหน่วยงานให้ชัดเจน เพื่อให้ยุทธศาสตร์ ที่ได้ออกมานั้นตรงตามความต้องการและดําเนินไปในทิศทางที่ถูกต้อง

วิสัยทัศน์ (Vision) หมายถึง สิ่งที่เราต้องการให้หน่วยงาน “เป็น” ภายในกรอบระยะเวลาใดเวลา หนึ่ง ซึ่งอาจจะกําหนดทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

พันธกิจ (Mission) หมายถึง กรอบหรือขอบเขตการดําเนินงานของหน่วยงาน การกําหนดพันธกิจ สามารถทําได้โดยนําภารกิจ (หรือหน้าที่ความรับผิดชอบ) แต่ละข้อที่หน่วยงานได้รับมอบหมายตั้งแต่แรกก่อตั้ง มาเป็นแนวทาง ทั้งนี้ ผู้จัดทําต้องกําหนดให้ชัดเจนว่าพันธกิจแต่ละข้อมีความหมายครอบคลุมขอบเขตแค่ไหน แต่ละข้อมีความแตกต่างกันอย่างไร เพื่อให้การจัดทําแผนยุทธศาสตร์ในขั้นตอนต่อไปเป็นไปอย่างสะดวก ถูกต้อง

ประเด็นยุทธศาสตร์ (Strategic Issue) หมายถึง ประเด็นหลักที่ต้องคำนึงถึง ต้องพัฒนา ต้องมุ่งเน้น ประเด็นยุทธศาสตร์นี้สามารถทำได้โดยการนำพันธกิจแต่ละข้อมาพิจารณาว่าในพันธกิจแต่ละข้อนั้นหน่วยงานต้องการดำเนินการในประเด็นใดเป็นพิเศษ และหลังจากได้ดำเนินการดังกล่าวเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ต้องการให้เกิดผลการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางใด

เป้าประสงค์ (Goal) หมายถึง สิ่งที่หน่วยงานปราถนาจะบรรลุ โดยต้องนำประเด็นยุทธศาสตร์มาพิจารณาว่า หากสามารถดำเนินการจนประสบความสำเร็จตามประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละข้อ ใครเป็นผู้ได้รับผลประโยชน์และได้รับประโยชน์อย่างไร

ตัวชี้วัด (Key Performance Indicators) หมายถึง สิ่งที่จะเป็นตัวบ่งชี้ว่าหน่วยงานสามารถปฏิบัติงานบรรลุเป้าประสงค์ที่วางไว้ได้หรือไม่ ต้องพิจารณาหาปัจจัยที่เป็นตัวบ่งชี้ดังกล่าว และต้องใช้ถ้อยคำที่ชัดเจนทั้งในแง่ของคำจำกัดความและการระบุขอบเขต โดยตัวชี้วัดนี้จะถูกนำไปเป็นหลักในการกำหนดค่าเป้าหมายในลำดับต่อไป

ค่าเป้าหมาย (Target) หมายถึง ตัวเลขหรือค่าของตัวชี้วัดึวามสำเร็จที่หน่วยงานต้องการบรรลุขั้นตอนนี้ เป็นขั้นตอนของการกำหนดหรือระบุในแผนงานนั้นๆ หน่วยงานต้องการทำอะไร ให้ได้เป็นจำนวนเท่าไรและภายในกรอบระยะเวลาเท่าใด จึงจะถือว่าบรรลุเป้าหมาย

กลยุทธ์ (Strategy) หมายถึง สิ่งที่หน่วยงานต้องดำเนินการเพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์ โดยกลยุทธ์นี้จะกำหนดขึ้น จากการพิจารณาปัจจัยแห่งความสำเร็จ (Critical Success Factors) เป็นสำคัญ กล่าวคือ ต้องพิจารณาว่าในการที่จะบรรลุเป้าประสงค์ข้อหนึ่งๆ นั้น มีปัจจัยใดบ้างที่มีผลต่อความสำเร็จและเราจำเป็นต้องทำอย่างไร จึงจะไปสู่จุดนั้นได้

โดยการจัดทำแผนยุทธศาสตร์เป็นการตอบสนอประเด็นต่างๆ ได้แก่ ภารกิจของหน่วยงาน (Function – Base) ความต้องการของประชาชนในพื้นที่ (People-Centered/Area – Base) และเป็นการพัฒนาองค์กร/งาน (Organizational Development)

สรุป

วิสัยทัศน์ (Vision)         สิ่งที่อยากจะให้หน่วยงานเป็นในวันข้างหน้า

พันธกิจ (Mission)         กรอบ ขอบเขตการดำเนินงาน

ประเด็นยุทธศาสตร์ (Strategic Issue)      ประเด็นหลักที่ต้องคำนึงถึง มุ่งเน้น

เป้าประสงค์ (Goal)        อะไรที่ต้องการบรรลุ

ตัวชี้วัด (Key Performance Indicators: KPI)       สิ่งที่จะเป็นตัวบอกว่าสามารถบรรลุเป้าประสงค์

ค่าเป้าหมาย (Target)     ตัวเลขหรือค่าของตัวชี้วัดที่จะต้องไปให้ถึง

กลยุทธ์ (Strategy)        สิ่งที่จะต้องทำเพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์

โครงการ (Project)        กิจกรรมดำเนินการ/ปฏิบัติ

*** สรุปนิยามศัพท์และคำจำกัดความตามสำนักงาน ก.พ.ร

สำหรับรายละเอียดการจัดทำแผนยุทธศาสตร์ เพิ่มเติมจะทยอยเขียนในบทความต่อไปค่ะ