แผนยุทธศาสตร์ (Strategic Plan)
เป็นที่นิยมใช้กันในการทหาร การศึกสงครามและในด้านการเมือง ระหว่างประเทศ ปัจจุบันนี้การวางแผนแบบแผนยุทธศาสตร์ได้แพร่หลายเข้ามาในวงการเอกชน วงงานต่าง ๆ และรวมถึงวงงานของราชการมากขึ้น
ก่อนที่จะกล่าวถึงกระบวนการจัดทําแผนยุทธศาสตร์ ในบทความนี้ขอกล่าวถึงคําศัพท์ ความหมายและคําจํากัด ความที่เกี่ยวข้องเพื่อให้เข้าใจในรายละเอียดมากขึ้น
ยุทธศาสตร์ (Strategic) หมายถึง แนวทางในการบรรลุจุดหมายของหน่วยงาน ดังนั้น จุดหมายจึง เป็นสิ่งที่สําคัญยิ่งในการจัดทํายุทธศาสตร์ โดยผู้จัดทําจําเป็นต้องกําหนดจุดหมายของหน่วยงานให้ชัดเจน เพื่อให้ยุทธศาสตร์ ที่ได้ออกมานั้นตรงตามความต้องการและดําเนินไปในทิศทางที่ถูกต้อง
วิสัยทัศน์ (Vision) หมายถึง สิ่งที่เราต้องการให้หน่วยงาน “เป็น” ภายในกรอบระยะเวลาใดเวลา หนึ่ง ซึ่งอาจจะกําหนดทั้งในระยะสั้นและระยะยาว
พันธกิจ (Mission) หมายถึง กรอบหรือขอบเขตการดําเนินงานของหน่วยงาน การกําหนดพันธกิจ สามารถทําได้โดยนําภารกิจ (หรือหน้าที่ความรับผิดชอบ) แต่ละข้อที่หน่วยงานได้รับมอบหมายตั้งแต่แรกก่อตั้ง มาเป็นแนวทาง ทั้งนี้ ผู้จัดทําต้องกําหนดให้ชัดเจนว่าพันธกิจแต่ละข้อมีความหมายครอบคลุมขอบเขตแค่ไหน แต่ละข้อมีความแตกต่างกันอย่างไร เพื่อให้การจัดทําแผนยุทธศาสตร์ในขั้นตอนต่อไปเป็นไปอย่างสะดวก ถูกต้อง
ประเด็นยุทธศาสตร์ (Strategic Issue) หมายถึง ประเด็นหลักที่ต้องคำนึงถึง ต้องพัฒนา ต้องมุ่งเน้น ประเด็นยุทธศาสตร์นี้สามารถทำได้โดยการนำพันธกิจแต่ละข้อมาพิจารณาว่าในพันธกิจแต่ละข้อนั้นหน่วยงานต้องการดำเนินการในประเด็นใดเป็นพิเศษ และหลังจากได้ดำเนินการดังกล่าวเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ต้องการให้เกิดผลการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางใด
เป้าประสงค์ (Goal) หมายถึง สิ่งที่หน่วยงานปราถนาจะบรรลุ โดยต้องนำประเด็นยุทธศาสตร์มาพิจารณาว่า หากสามารถดำเนินการจนประสบความสำเร็จตามประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละข้อ ใครเป็นผู้ได้รับผลประโยชน์และได้รับประโยชน์อย่างไร
ตัวชี้วัด (Key Performance Indicators) หมายถึง สิ่งที่จะเป็นตัวบ่งชี้ว่าหน่วยงานสามารถปฏิบัติงานบรรลุเป้าประสงค์ที่วางไว้ได้หรือไม่ ต้องพิจารณาหาปัจจัยที่เป็นตัวบ่งชี้ดังกล่าว และต้องใช้ถ้อยคำที่ชัดเจนทั้งในแง่ของคำจำกัดความและการระบุขอบเขต โดยตัวชี้วัดนี้จะถูกนำไปเป็นหลักในการกำหนดค่าเป้าหมายในลำดับต่อไป
ค่าเป้าหมาย (Target) หมายถึง ตัวเลขหรือค่าของตัวชี้วัดึวามสำเร็จที่หน่วยงานต้องการบรรลุขั้นตอนนี้ เป็นขั้นตอนของการกำหนดหรือระบุในแผนงานนั้นๆ หน่วยงานต้องการทำอะไร ให้ได้เป็นจำนวนเท่าไรและภายในกรอบระยะเวลาเท่าใด จึงจะถือว่าบรรลุเป้าหมาย
กลยุทธ์ (Strategy) หมายถึง สิ่งที่หน่วยงานต้องดำเนินการเพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์ โดยกลยุทธ์นี้จะกำหนดขึ้น จากการพิจารณาปัจจัยแห่งความสำเร็จ (Critical Success Factors) เป็นสำคัญ กล่าวคือ ต้องพิจารณาว่าในการที่จะบรรลุเป้าประสงค์ข้อหนึ่งๆ นั้น มีปัจจัยใดบ้างที่มีผลต่อความสำเร็จและเราจำเป็นต้องทำอย่างไร จึงจะไปสู่จุดนั้นได้
โดยการจัดทำแผนยุทธศาสตร์เป็นการตอบสนอประเด็นต่างๆ ได้แก่ ภารกิจของหน่วยงาน (Function – Base) ความต้องการของประชาชนในพื้นที่ (People-Centered/Area – Base) และเป็นการพัฒนาองค์กร/งาน (Organizational Development)
สรุป
วิสัยทัศน์ (Vision) สิ่งที่อยากจะให้หน่วยงานเป็นในวันข้างหน้า
พันธกิจ (Mission) กรอบ ขอบเขตการดำเนินงาน
ประเด็นยุทธศาสตร์ (Strategic Issue) ประเด็นหลักที่ต้องคำนึงถึง มุ่งเน้น
เป้าประสงค์ (Goal) อะไรที่ต้องการบรรลุ
ตัวชี้วัด (Key Performance Indicators: KPI) สิ่งที่จะเป็นตัวบอกว่าสามารถบรรลุเป้าประสงค์
ค่าเป้าหมาย (Target) ตัวเลขหรือค่าของตัวชี้วัดที่จะต้องไปให้ถึง
กลยุทธ์ (Strategy) สิ่งที่จะต้องทำเพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์
โครงการ (Project) กิจกรรมดำเนินการ/ปฏิบัติ
*** สรุปนิยามศัพท์และคำจำกัดความตามสำนักงาน ก.พ.ร
สำหรับรายละเอียดการจัดทำแผนยุทธศาสตร์ เพิ่มเติมจะทยอยเขียนในบทความต่อไปค่ะ